استانداردهای ابزار دقیق

یک مهندس ابزار دقیق برای حضور در صنعت بایستی با استانداردهای ابزار دقیق آشنایی داشته باشد.

اگر به دنیال فراگیری استانداردهای ابزار دقیق مورد نیاز در صنعت هستید، با ما همراه باشید.

در ویدئوی 5 دقیقه ای این صفحه، به بررسی مهمترین این استانداردها که عبارتند از API، ISA و IPS می پردازیم.
در این مقاله تمامی استانداردهای ابزار دقیق که مهندسین ابزار دقیق با آنها سر و کار دارند را شرح می دهیم.

استاندارد چیست؟

به کلیه‌ی بایدها و نبایدهای موجود برای طراحی، ساخت و نصب هر تجهیز، استانداردهای آن تجهیز می‌گوییم.
این بایدها و نبایدها در غالب یکسری مدارک نوشته شده و در اختیار ما قرار می‌گیرند.

البته این بایدها و نبایدها، آنچنان هم دست و پا گیر نبوده و صرفا حداقل ملزومات هستند.
مثلا اگر گفته شود که بدنه تجهیز بایستی با دایکَست آلومینیوم Die cast aluminum ساخته شود،
این به معنای استفاده نکردن از شیشه یا پلاستیک بوده و اصلا بیانگر آن نیست که بدنه‌ ی محصول را با فولاد زنگ نزن بسازیم.
در واقع این استاندارد بیانگر حداقل ملزومات است.

لازم به ذکر است که فولاد ضد زنگ یا استَنلِس استیل بسیار مقاومت تر و مرغوب تر از دایکَست آلومینیوم است.
همچنین کلیه ی این متریال ها را در متریال های فلزی و متریال های غیر فلزی تشریح خواهیم کرد.

استانداردهای ابزار دقیق

یک مهندس کنترل و ابزاردقیق بایستی با استانداردهای ابزار دقیق و P&ID به خوبی آشنا باشد.
هریک از این استانداردهای ابزار دقیق در زمینه های مختلفی استفاده می شوند. اما ما با برخی از قسمت های این استاندارد ها بیشتر سر و کار داریم.

اصل ترین استانداردهای ابزار دقیق عبارتند از:

1- استاندارد API

استاندارد شرکت نفت آمریکا AMERICAN PETROLEUM INSTITUTE، یکی از مهمترین استانداردهایی است که ما بسیار با آن سر و کار داریم.

این استاندارد در حوزه ابزار دقیق بسیار پر کاربرد است، ولیکن منحصر به این حوزه نیست.
این استاندارد در عرصه های دیگری مثل ساخت کشتی ها و زیر دریایی ها نیز کاربرد دارد.

مثلا برای طراحی ولو های کنترلی می توانیم از بند API 553 این استاندارد استفاده کنیم.

2- استاندارد ISA

استاندارد انجمن ابزاردقیق آمریکا INSTRUMENT SOCIETY OF AMERICA یکی از مهمترین استاندارد های بین المللی ای است که در صنعت به عنوان مرجع در نظر گرفته می شود.

توجه کنید که به آن استاندارد آی زا یا آی اس اِی می‌ گویند.
این استاندارد مخصوص حوزه ابزاردقیق و اتوماسیون است.
در نتیجه ما در مواقع مختلف به بندهای مختلف این مجموعه مراجعه می کنیم.

برای نمونه در علائم و اختصارات P&ID از بندی از این استاندارد به نام ISA S 5.1 استفاده می نماییم.

همچنین در تهیه مدارک مهندسی از ISA S 1.20 استفاده خواهیم کرد.
در این استاندارد شکل و شمایل تهیه مدارک مهندسی به طور کامل شرح داده خواهد شد.

در هنگام سایز بندی کنترل ولو ها و اتصالات با بهره گیری از ISA 75.01 نحوه سایزینگ شیرها را می آموزیم.

بنابراین تاکید می کنیم که این استاندارد بسیار پرکاربرد است.

3- استانداردهای ابزار دقیق IPS

استاندارد نفت ایران IRANIAN PETROLEUM STANDARDS مهم ترین استاندارد ایرانی در حوزه ابزاردقیق است.

از این استاندارد در حوزه های نفت و گار ایران به طور گسترده استفاده می شود.

ما با بخش ابزاردقیق این استاندارد بیشتر سر و کار داریم.     IPS – IN

IN بیانگر Instrument یا بخش ابزار دقیق استاندارد IPS است.

قسمت ابزاردقیق این استاندارد به سه بخش تقسیم‌بندی می‌شود:

E: شامل مباحث مهندسی یک گیج می‌ باشد. Engineering

M: شامل مواد سازنده یک گیج می‌ باشد. Material

 C: شیوه طراحی یک گیج می‌ باشد. Construction

در اندازه گیری پارامترهای مختلف نظیر فشار، دما، فلو و … از این استاندراد بسیار استفاده می شود.

به طور مثال IPS IN-110 در خصوص روش های اندازه گیری فشار، متعلقات و اصطلاحات مربوط به فشار صحبت کرده است.

4-استانداردهای ابزار دقیق EN

یک استاندارد حفاظتی اروپایی European Committee for Standardization است که
در زمینه های مختلف از جمله حفاظت مربوط به سیستم های ضد انفجار صحبت کرده است.

برای نمونه استاندارد EN 54، در مورد سیستم های کنترل F&G صحبت می کند.

سیستم F&G:

در محیط هایی که گاز و مواد مشتعل وجود داشته و امکان انفجار هست، می توان از سیستم های عیب یابی نظیر نشتی یاب ها، حسگرهای گاز و … استفاده کرد.
در صورت ایجاد خطر، یک شیر یا چندین مخزن باز شده و با پمپاژ آب یا کربن منو اکسید در محیط، از انفجار جلوگیری کرده و حفاظت سیستم بهبود می یابد.

5- استاندارد BSI

این استاندارد مربوط به موسسه استاندارد بریتانیا BRITIHSH STANDARD INSTITUTE بوده که یکی از معتبرترین استانداردهای کشور انگلیس است.
این استاندارد بسیار جامع بوده و در حوزه های مختلف کاربرد دارد.
ما نیز به فراخر نیاز خود به بند هایی از این استاندارد مراجعه خواهیم کرد.

مثلا در سایزینگ اوریفیس ها و پیدا کردن سوراخ وسط اوریفیس از یکی از بندهای این استانداردهای ابزار دقیق استفاده می شود.

در حوزه کابل نیز در این استاندارد اطلاعات مفیدی ذکر شده است.

6-استاندارد NFPA در ابزار دقیق

استاندارد انجمن حفاظت از آتش سوزی ملی National Fire Protection Association، که به نوعی شبیه به استاندارد EN است.

دقیقا مشابه بند 54 از استاندادر EN، بند 72 از استاندارد NFPA نیز مربوط به حفاظت از آتش سوری است.

7-استاندارد IEC

یک استاندار برقی توسط کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک International Electrotechnical Commission بوده
که در حوزه الکتریکال و برق بیشتر با آن سر و کار داریم.
بندهایی از این استاندارد به طور مستقیم در حوزه ابزار دقیق کاربرد دارد.

ما از استاندارد برقی IEC به عنوان یکی از استاندارهای ابزار دقیق پرکاربرد استفاده می کنیم.

برای نمونه در زمینه حفاظت از نفوذ Ingress Protection  یا به اختصار IP، از بند 60-529 این استاندارد، استفاده خواهیم کرد.

در طراحی کابل ها از استاندارد های IEC 60-331 و IEC 60-332 استفاده خواهیم کرد.

8-استاندارد ASTM

یک استاندارد مکانیکی بوده که مهندسین مکانیک بیشتر با آن سر و کار دارند.
استاندارد انجمن آزمایش و متریال آمریکا American Society Testing and Materials، که در مورد متریال ها در حوزه مکانیک صحبت می کند.

البته یک مهندس ابزار دقیق بایستی در زمینه های مختلف اطلاعات مناسبی داشته باشد.
مهندسی کنترل و ابزار دقیق یک تخصصِ میان رشته ای است.
پس بایستی با این استاندارد مکانیکی نیز آشنا باشیم.

این استاندارد بیان می کند که در صورت نوشته شدن ASTM-110 بر روی یک تجهیز،
یعنی آن تجهیز با چه غلظتی و از چه موادی ساخته شده است.

مهندس ابزار دقیق هنگامی که در یک پروژه می شنود که یک تجهیز با ASTM A-182 است،
این نکته باید به ذهنش بیاید که متریال مورد استفاده، استنلس استیل است.

9- استاندارد ASME

یکی دیگر استانداردهای ابزار دقیق، استاندارد انجمن مکانیک آمریکا AMERICAN SOCIETY OF MECHANICAL ENGINEERS
که مجددا یک استاندارد مکانیکی است.

همانند استاندارد ASTM، یک مهندس ابزار دقیق بایستی با استاندارد “اَز مِ” یا اِی اس ام ای ASME، آشنایی داشته باشد.

در هنگام مطالعه فلنج ها به عنوان یکی از روش های اتصال، حتما بایستی ASME B-16.5 را مطالعه کرده و تحمل فلنج را برای فشار های مختلف بدست بیاوریم.
پس حتما بایستی با ASME B-16.5 آشنایی داشته و بدانید که در مورد لوله ها و اتصالات صحبت می کند.

 10-استاندارد NACE

یکی از استانداردهایی که بسیار با آنها سر و کار داریم، استاندارد نیس (نِیس) NACE است.

انجمن ملی کالج ها و کارفرمایان National Association of Colleges and Employers، که یک استاندارد بین المللی در حوزه خورندگی است.

خورندگی از ترشح ساده ی مقدار اندکی اسید می تواند شروع شود، تا موارد مختلف دیگر.

البته خورندگی فقط محدود به ترشح اسید ها نمی شود،
مثلا شما اگر بر روی سینی های کابلی که عموما به صورت آهن گالوانیزه گرم گرفته می شود،
پیچ و مهره استنلس استیل ببندید، حتما خوردگی خواهید داشت.

چون یک سمت شما آند خواهد شد، یک سمت هم کاتد و هوا نیز به عنوان الکترولیت عمل می کند.
این همان عمل سولفاتِ شدن است که شاید اسم آن را از دوستانی که در قسمت های مختلف سایت کار می کنند، شنیده باشید.

استاندارد NACE در مورد هر کدام از خورندگی ها راهکار هایی را ارائه داده که با استفاده از آنها قادر به جلوگیری از خورندگی خواهید بود.

مواقعی که در یک پروژه اسمی از سیالات ترش به میان می آید، منظور سیالاتی است که داخل آنها گوگرد یا سولفور وجود دارد.
فرض کنید شما دارای H2S هستید، حتما بایستی استاندارد MR-01-75 یا MR-01-03 را مطالعه کرده و
در مورد پوششی که برای لوله‌ ی انتقال دهنده سیال لازم است، اطلاعات کافی را کسب نمایید.